Zdrava Srbija Instagram

MUSKATNA ŽALFIJA


Začinsko i lekovito bilje, 30.10.2014.
Saša Bugarčić

Bookmark and Share



Salvia scalarea L.


Muskatna žalfija se gaji od početka ovog veka isključivo radi dobijanja etarskog ulja, koje je prijatnog mirisa (podseća na ambru), a dobija se iz cvasti i najviše se koristi u kozmetičkoj industriji. Vrsta je poreklom iz Južne Evrope, a rasprostranjena je na području od Atlantskog okeana do Kavkaza i duž evropskih i afričkih obala Sredozemnog mora. Raste pretežno na suvljim, šljunkovitim terenima. Na većim površinama gaji se u zemljama bivšeg Sovjetskog Saveza, Bugarskoj, Italiji, Francuskoj, Španiji i na severu afričkog kontinenta.



Botaničke osobine

Muskatna žalfija je zeljasta višegodišnja biljka.Razlikuju se dva taksona: forma piramidalis, koja je intenzivnog porasta, i var. hirsuta, koja je intenzivno dlakava. Ima snažan, vretenast koren, koji prodire u dubinu 100 – 130 cm i gusto je prekriven tankim žilicama. Ima uspravno stablo, visine L-1,5 m zajedno sa uspravnom cvasti dugačkom 40 – 60 cm, i gusto prekriveno žlezdastim dlačicama. Listovi u rozeti su krupni, široki 10 -20 cm, izduženo jajasti, gusto prekriveni žlezdastim dlačicama, što im daje sivozelenu boju.Cvetovi su sakupljeni u lažnu cimoznu cvast, koju čine 3-6 cvetova. Cvetovi su ružičasti, ljubičasto ružičasti i ponekad beli. Medonosna je biljka.


Plod je orašica sa tri ivice, jajastog oblika, dužine 2-3 mm, blede do tamnomrke boje, sa tamnomrkim žilama. Masa 1.000 zrna je 4-5 grama. Seme muskatne žalfije zadrži klijavost 4-5 godina. Počinje da klija na 8 – 10°C, ali je optimalna temperatura klijanja 25 -28°C. U optimalnim uslovima klijanje traje 5-6 dana, a nicanje 15-20 dana.


U godini setve obrazuje se samo lisna rozeta, dok se cvetna stabla obrazuju nakon prezimljavanja (jarovizacije). U fazi lisne rozete biljka je srednje otporna prema zimskim mrazevima. U našoj zemlji muskatna žalfija počinje da cveta krajem juna druge godine gajenja, a cvetanje traje 25 – 27 dana. U povoljnim uslovima moguće je i drugo cvetanje u septembru, naravno slabijeg intenziteta. Ako je seme posejano u rano proleće, može se dogoditi da nekoliko biljaka procveta još u prvoj godini. Na osnovu toga je selekcionisana i jednogodišnja forma koja se gaji u Bugarskoj i Rusiji. Dešava se da muskatna žalfija ostane u životu i 3 – 4 godine. Plodovi sazrevaju neravnomerno i seme je sklono osipanju.



Hemijski sastav i upotreba

Privredni značaj muskatne žalfije potiče od etarskog ulja koje se nalazi u cvasti. Listovi i stabljika sadrže ulje samo u tragovima. U zavisnosti od ekoloških uslova i razvijenosti biljke količina etarskog ulja u cvasti varira između 0,04 i 0,2%. Glavna komponenta etarskog ulja dobijenog vodenom destilacijom je linalil – acetat, koga ima između 45 i 87%. Etarsko ulje sadrži još oko 15% sklareola, nešto linalola, alfa i beta – pinena, alfa i beta- tujona, borneola, mircena. U etarskom ulju dobijenom ekstrakcijom količina sklareola može biti i do 45%. Seme muskatne žalfije sadrži i 25-32% vrlo vrednog masnog ulja, koje se pre svega koristi u industriji keramike i porculana.


Kao mirisna komponenta ulazi u sastav mnogobrojnih kozmetičkih preparata, kao što su kolonjske vode, parfemi, sapuni, razni sprejevi za osvežavanje vazduha. U prehrambenoj industriji se koristi kao začin, za spravljanje raznih pića (pivo, liker) i drugih proizvoda. U medicini se koristi zbog antiseptičnog dejstva, kao i za lečenje hroničnih oboljenja nervnog sistema. Ulazi u sastav preparata koji se koriste za negu usne šupljine, protiv nadimanja creva, želudačnih tegoba i bolesti materice. Deluje antibakterijski, zahvaljujući etarskom ulju.




Vladan Trandafilović dipl.ing.



Bookmark and Share

Mala Pijaca